ESA ve Avio’dan yenilikçi sözleşme: Avrupa’nın Starship’i geliyor!

Avrupa Uzay Ajansı (ESA), küçük Vega roketinin arkasındaki İtalyan şirketi Avio ile, yörüngeye ulaşabilen, Dünya’ya dönebilen ve tekrar fırlatılabilen yeniden kullanılabilir bir üst aşama tasarlamak için sözleşme imzaladı.

Bu, roketin itici aşamasını geri kazanıp yeniden kullanmaktan çok daha zor bir görev. Avrupa endüstrisi, roketin bu kısmını geri kazanma ve yeniden kullanma konusunda henüz başarı sağlayamadı. ABD’de SpaceX’in Falcon 9 roketi, geri kazanılabilir itici aşamalara sahip ve Amerika, Çin ile Avrupa’daki birçok şirket, kısmen yeniden kullanılabilir Falcon 9’un başarısını yakalamaya çalışıyor.

SpaceX, Falcon 9’un başarısını temel alarak geliştirdiği Starship ile tamamen yeniden kullanılabilir, 120 metreyi aşan devasa bir roket üzerinde Ar-Ge çalışmalarına devam ediyor. Dünyanın en zengin kişilerinden birinin desteğiyle bile, Starship’i çalıştıracak tüm teknolojileri kusursuz hale getirmek kolay olmuyor.

Avio ile ön tasarım sözleşmesi

ESA ve Avio, sözleşmeyi 40 milyon euro değerinde ($47 milyon) Uluslararası Astronot Kongresi sırasında Sydney’de imzaladı. Avio, yaptığı açıklamada, “Dünyaya güvenli bir şekilde dönebilen ve gelecekteki görevlerde yeniden kullanılabilecek bir demonstratör geliştirmek için gerekli gereksinimleri, sistem tasarımını ve teknolojileri tanımlayacağız” dedi.

İki yıllık sözleşmenin sonunda Avio, yeniden kullanılabilir üst aşamanın ön tasarımını ve bunun için gerekli yer altyapısını teslim edecek. Ön tasarım incelemesi, bir uzay projesinin erken aşamalarında önemli bir kilometre taşıdır ve genellikle tamamlanmadan çok önce gerçekleşir. Örneğin Avrupa’nın önde gelen Ariane 6 roketi, ilk fırlatmasından sekiz yıl önce 2016’da ön tasarım incelemesini geçmişti.

Avio ve ESA tarafından yayımlanan sanatçı görselleri, yeniden kullanılabilir üst aşamanın SpaceX’in Starship’ine oldukça benzediğini gösteriyor. Roketin üst ve alt kısmında dört adet flap bulunuyor ve üst aşama, Avio’nun katı yakıtlı Vega roketine benzer bir itici aşamanın üzerinde yer alıyor. Avio ve ESA, roketin boyutu veya performansıyla ilgili herhangi bir teknik detay paylaşmadı.

Çin’in Long March 9 roketinin yeni tasarımı da geçen yılki bir hava gösterisinde Starship’e oldukça benzeyen bir üst aşama ve 30 metan yakıtlı motorla güçlendirilmiş bir ilk aşama ile ortaya çıkmıştı.

Avrupa uzayında stratejik adım

ESA Uzay Taşımacılığı Departmanı Başkanı Toni Tolker-Nielsen, Avio ile yapılan sözleşmenin Avrupa’nın uzun vadeli uzay hedefleri için yol açacağını söyledi: “Üst aşama, roketin yük taşıyan son kısmıdır ve bugüne kadar hiç yeniden kullanılmadı. Avrupa, tüm fırlatma donanımını uzaya göndermede ve Dünya’ya güvenli şekilde geri getirmede yetkinliğini gösterdi, ancak tüm bu teknolojileri birleştirerek yeniden kullanılabilir bir üst aşama oluşturmak oyun değiştirici olabilir.”

Ancak bunun kolay bir hedef olmadığını da belirtti. Avrupa, SpaceX’in on yıl önce test ettiği kısmen yeniden kullanılabilir itici prototiplerine benzer düşük irtifa dikey kalkış ve iniş denemelerinde gecikmeler yaşadı.

Ariane 6 roketi, önümüzdeki dönemde Avrupa’nın çoğu uzay görevini yörüngeye taşıyacak. Fakat Ariane 6, tek kullanımlık bir tasarım ve her fırlatmada tüm donanım tüketiliyor. Avrupa’daki bazı küçük roket girişimleri ise yeniden kullanılabilir itici aşamalar üzerine çalışıyor ve ESA yetkilileri, kıtanın bir sonraki amiral gemisi roketinin en azından bazı kısımlarıyla yeniden kullanılabilir olacağını işaret ediyor.

Avio, geçmişte İtalyan otomobil devi Fiat’a bağlıydı, ancak son yıllarda Avrupa roket yapısının dışına çıkarak Ariane 6’nın arkasındaki sanayi konsorsiyumundan bağımsızlığını artırdı. Avio, Ariane 6 için katı yakıtlı iticiler sağlıyor ve dört aşamalı Vega C roketinin ana yüklenicisi.

Avio, ESA’dan kendi Vega roketini işletme ve fırlatmaları satma izni aldı; daha önce bu işlemler için Arianespace aracılığıyla hareket etmek zorundaydı. Avio CEO’su Giulio Ranzo, “Hedefimiz, müşterilerimize daha yüksek uçuş frekansı ve rekabetçi maliyetler sunacak yüksek performanslı çözümler geliştirmek” dedi.

Geleceğe yatırım: Vega E ve yeniden kullanılabilir üst aşama

ESA ve Avio, Vega C’nin iki üst aşamasını yeni bir İtalyan yapımı metan/sıvı oksijen motoruyla çalışan tek bir aşama ile değiştirecek Vega E üzerinde iş birliği yapıyor. Avio ayrıca MR60 adlı daha büyük bir metan motoru geliştiriyor; bu motor, gelecekteki yeniden kullanılabilir fırlatma araçlarında kullanılabilecek.

Ranzo, “Yeniden kullanılabilir üst aşama üzerinde çalışmaktan heyecan duyuyoruz. Amacımız, bir sonraki nesil fırlatıcılar için hafif, yüksek performanslı ve maliyet etkin çözümler yaratmak” diyor.

ESA Uzay Taşımacılığı Baş Teknik Danışmanı Giorgio Tumino ise, üst aşama sözleşmesinin, Vega ailesinin evriminden tamamen yeniden kullanılabilir yeni fırlatma sistemlerine kadar birçok olası geleceği destekleyeceğini belirtti.