Çok Bâtın Başlasa da Bugün Her Alanda Kullandığımız GPS’nin “Kimin Aklına Gelirdi!” Dedirten Ortaya Çıkış Öyküsü

GPS sistemi, başlangıçta yalnızca askeri bir maksada hizmet ediyordu.

Askeri sebeplerle ortaya çıkan bu sistem, nasıl oldu da bugün elimizden düşüremediğimiz bir sistem hâline geldi?

Her şey, 1957’de Sovyetler Birliği’nin ilk yapay uydu Sputnik 1’i fırlatmasıyla başladı.

Bu olay, uzay araştırmalarına kapı ortalarken navigasyon teknolojisi için de büyük bir dönüm noktası oldu. Sputnik’in radyo sinyallerini Dünya’dan izleyen ABD’li bilim insanları, farklı bir şey fark etmişlerdi…

Uydunun hareketi sırasında yayılan radyo sinyallerinin frekansı, Doppler etkisiyle değişiyordu. Doppler tesirinin ne olduğunu anlattığımız bu içeriğe göz atabilirsiniz:

Yani, şayet bir uyduya ait sinyallerin nasıl değiştiği doğru şekilde tahlil edilirse, uydunun pozisyonu da belirlenebilirdi. Bu keşif de tahmin edeceğiniz benzeri GPS’nin temel çalışma prensiplerinden birisi oldu.

İlk uydu tabanlı navigasyon sistemi, 1960’ta ortaya çıktı.

Sputnik’in akabinde ABD, uydu bazlı bir navigasyon sistemi geliştirmek için çalışmalara başladı. O periyotlarda, denizaltılar ve savaş gemileri için hassas navigasyon büyük bir gereksinimdi. Bu ihtiyaç doğrultusunda ABD donanması, 1960’ta “Transit” ismini verdikleri ilk uydu navigasyon sistemini geliştirmişti.

Transit sistemi, yörüngede makul sayıda uydu bulunduruyordu. Pozisyon belirleme süreci ise Doppler tesiri ile yapılıyordu. Lakin bu sistemde kullanıcılar, daima sinyal alamıyordu. Zira uydular, Dünya üzerinde dönerken yalnızca belli zaman dilimlerinde kullanılabiliyordu.

İhtiyaçlar doğrultusunda daha gelişmiş bir sistem doğdu.

Navigasyon sistemlerinin gelişmesindeki en çok önemli faktörlerden biri de vakitti. Pozisyon belirleme, uyduların sinyallerinin ne kadar sürede alındığını hesaplamak üzerine konseyiydi. Bu yüzden daha hassas saatler kullanıldığında, navigasyonun doğruluğu da artmış oluyordu.

Bu maksatla, 1967’de ABD, “Timation” ismini verdiği yeni bir sistem üzerinde çalışmaya başladı. Bu projede, uydulara atomik saatler entegre edilerek daha doğru zaman ölçümleri yapılabiliyordu. Timation’ın, GPS’nin bugünkü hassasiyetine ulaşmasında çok tesirli oldu.

1973’te GPS doğdu.

1960’ların sonunda, ABD Hava Kuvvetleri de kendi bağımsız navigasyon sistemi olan “621B” projesi üzerinde çalışıyordu. Tabii zamanla bu çalışmalar, donanmanın ve diğer askeri ünitelerin projeleriyle birleştirildi. Böylelikle 1973’te, ABD Savunma Bakanlığı, NAVSTAR GPS adlı yeni bir global navigasyon sistemi geliştirmeye karar verdi. Diğer projelerde daha kapsamlı olan bu sistem, Dünya’nın her yerinde çalışacak şekilde tasarlandı.

NAVSTAR GPS’nin ilk uydusu, 22 Şubat 1978’de fırlatıldı. 1985’e kadar toplam 11 deneysel uydu, yörüngeye yerleştirildi. Lakin sistem, şimdi tam manasıyla kullanılabilir durumda değildi ve test kademesindeydi.

GPS sistemi, 1990’lara kadar yüklü olarak ABD ordusu tarafından kullanıldı.

1991’de Körfez Savaşı sırasında ABD askerleri, ilk defa GPS teknolojisini askeri operasyonlarda faal olarak kullandı. GPS, çöllerde istikamet bulmayı kolaylaştırarak savaşın gidişatını büyük ölçüde etkiledi.

1993’te ise NAVSTAR GPS’nin 24 uyduluk tam takımyıldızı tamamlanmıştı. Bu da, sistemin dünya çapında kullanılabilir hâle gelmesi manasına geliyordu. Böylelikle modern GPS sistemi de faaliyete geçmiş oldu.

Bugün ise GPS, dünyanın her yerinde milyarlarca insan tarafından kullanılıyor. Akıllı telefonlardan arabalara, uçaklardan tarım makinelerine kadar birçok alanda yer alan bu teknoloji, uzun ve meşakkatli evrelerden geçerek âdeta kolumuz, bacağımız hâline geldi.