enflasyonemeklilikötvdövizakpchpmhp
DOLAR
35,9630
EURO
37,3900
ALTIN
3.302,90
BIST
9.842,15
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul
Karla Karışık Yağmurlu
4°C
İstanbul
4°C
Karla Karışık Yağmurlu
Cuma Hafif Yağmurlu
7°C
Cumartesi Hafif Yağmurlu
6°C
Pazar Hafif Yağmurlu
7°C
Pazartesi Hafif Yağmurlu
7°C

Gezegeni Neredeyse Yok Etmenin Eşiğine Getiren Bilim İnsanı, Neyi İcat Etti de Bu Oldu?

Thomas Midgley Jr, ortaya çıkardığı iki icatla iklim krizini hızlandırmaya, insanlara ve tabiata büyük oranda zarar vermeye sebep oldu. Pekala neydi bu icatler ve ne sonuçları olmuştu?

Gezegeni Neredeyse Yok Etmenin Eşiğine Getiren Bilim İnsanı, Neyi İcat Etti de Bu Oldu?
02.01.2025 01:40
2
A+
A-

Thomas Midgley Junior, ilk olarak 1920’li yıllarda kurşunlu akaryakıtın araçlarda kullanılmasının önünü açtı ve daha sonra soğutucu aygıtlarda Freon isimli unsurun kullanımını yaygınlaştırdı.

Bu iki madde de hem dünyaya hem insanlara büyük ziyanlar verdi. Öyle ki tesirleri hâlâ devam ediyor.

Kurşunlu akaryakıt nedir ve ne gibi sonuçlara yol açabilir?

Kurşunlu akaryakıt, geçmişte kullanılıyordu zira içeriğinde tetraetil kurşun (TEL) isimli katkı unsuru bulunuyor ve akaryakıtın oktan düzeyini yükselterek motorun randımanını artırıyor.

Ancak bunun yanında çok önemli çevre ve sağlık sorunlarına yol açıyor. Teneffüs ve sindirimle bedene giren kurşun, beyne kolay kolay ulaşabiliyor. Bilhassa küçük çocukların bilişsel gelişimini bile etkileyebiliyor.

Hatta aşağıya ekleyeceğimiz içeriğimizden enteresan bir bilgi verelim; kurşunlu akaryakıtlar, 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 IQ puanı kaybetmesine yol açtı. Bu, kişi başına ortalama 3 IQ puanı demek oluyor. Üstelik kimi vakitler 6 puanı aştığı da olmuş.

Bunun yanı sıra egzoz gazıyla atmosfere salındığında havayı, toprağı ve suyu kirleterek ekosisteme azımsanamayacak kadar zarar veriyor. 

1921 yılında kurşunlu akaryakıtların kullanılmaya başlanması, kâr etmek içindi.

Motor silindirinde darbeli yanışın önüne geçmek için tek tahlil tetraetil kurşun değildi, öbür seçenekler de vardı. Mesela benzin-etanol karışımı kullanılailirdi Thomas Midgley Jr., kurşunun ziyanlı bir element olduğunu bilmesine rağmen deva olarak bunu geliştirmişti. Hatta “Ethyl” yahut “TEL” ismiyle ortaya çıkarılmıştı ki insanlar endişelenmesin.

Ayrıca TEL’in patentini alarak kâr edecekti. Etanolün patentini alamazdı. Bu yüzden tüm sağlık ve çevre sorunlarını göz arkası ederek kurşunlu akaryakıtı piyasaya sürdü.

Thomas Midgley, eserinin arkasında durdu.

Otomobil lastikleri üzerine çalışmalar yapan bir babası ve dişli testereyi icat eden bir dedesi vardı. Yani mucit bir aileden geliyordu Midgley. Bu yüzden ondan yana beklenti yüksekti.

1924 yılının ekim ayında, tetraetil kurşuna elini soktu ve bir süre bekletti. Risksiz olduğu konusunda insanları bu şekilde ikna etmeye çalışıyordu.

O yıl, New Jersey’de TEL’e maruz kalan 5 personel ömrünü yetirdi ve halk sağlığı hizmeti raporunda kurşunlu akaryakıt satışını yasaklamak için bir sebep olmadığı, işçilerin kurallara uyup korunması gerektiği belirtildi.

O devirlerde kurşunun zararı biliniyordu.

Kurşunlu akaryakıt kullanan araç sahiplerinin kanlarında eser ölçüde kurşun bulunmuştu ve garajlarının kimi yerlerinde kurşun izleri vardı. Tüm bunlar, o dönem yapılan bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştı.

Buna karşın uzun yıllar kullanılmaya devam edilmişti ve 1996 yılında yasaklanmıştı. Kurşunlu akaryakıtın geçmişteki izleri ise hâlâ devam ediyor.

Midgley’in etrafa verdiği bir zarar daha var.

1920’lerin sonlarına doğru klima ve soğutma sistemlerinde kullanılan bileşikler; zehirli, yanıcı ve patlayıcıydı. Bu bileşikler yerine alternatifler geliştirilmesi için Midgley’in de içinde olduğu bir ekip görevlendirildi.

Geliştirdikleri “Freon” isimli madde, kısa sürede kullanıma girdi. Bu madde; ozon katmanına zarar veriyordu, güçlü bir sera gazıydı ve denizlerdeki plankton gibi temel ömür formlarını etkileyerek besin zincirini bozuyordu.

1987 yılında imzalanan Montreal Protokolü ile Freon’un da üretimi ve kullanımı sınırlandırılarak daha az ziyanlı alternatifler geliştirildi.

Midgley’in ölümü de oldukça değişik.

Midgley yaptığı şeylerin sonuçlarını göremedi. 1940 yılında, 51 yaşındayken çocuk felci geçirdi ve yatalak oldu. Burada bile bir şeyler geliştirmekten geri durmadı.

Kendini yataktan kaldıracak bir makara sistemi hazırladı 1944’te, makaranın ipleri boğazına dolandı ve boğularak can verdi.

Kaynaklar: PNAS, Tabiat Filozofu, Britannica

İlginizi çekebilir:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.