Tüm Dünya, Vaktini Neden Greenwich’e Göre Ayarlıyor? O Periyotta Bilim İnsanları Nitekim Doğru Yeri mi Seçmişlerdi?

Hem tarih hem de bilimle harmanlanmış bu öykünün gerçeği ne?

Teknoloji bu kadar ilerledikten sonra neden Greenwich değişmedi, bilim insanları hakikaten doğru yeri mi seçmişti?

Her şey bir meridyenle başladı.

Greenwich yani “Başlangıç Meridyeni”, hepiniz bildiği üzere 0 derece boylamının geçtiği yer ve bu çizgi Dünya’yı doğu ve batı yarım küre olarak ikiye bölüyor.

Ancak bir meridyeni 0 derece olarak belirlemek düşündüğümüzden daha karmaşık bir süreç, hele ki eski vakitlerde.

19. yüzyılın ortalarına kadar her ülke, hatta her il kendi yerel saatini kullanıyordu.

Bunun ne demek olduğunu düşünün, tam bir kaos. Trenler gecikiyor, ticaret karmaşaya dönüşüyor, uluslararası iletişim ise bir çıkmaza sürükleniyordu.

Dünyanın nakliyede öncü uluslarının kullandığı 11 farklı başlangıç meridyeni vardı. Örneğin Londra’da 12.00 olan zaman, Birmingham’da 12.04, Liverpool’da ise 11.56’ydi. Hâl bu türlü olunca da tren tarifelerini düzenlemek imkânsızdı.

Karmaşaya son vermek için 1884’te Washington’da Uluslararası Meridyen Konferansı düzenlendi.

Greenwich’in yıldızı burada parladı. İngiltere’nin Greenwich kasabasında bulunan Kraliyet Rasathanesi (Royal Observatory), periyodun denizcileri ve astronomları için dünya çapında bir referans noktası hâline gelmişti.

İngilizlerin denizcilikte öncü olması da Greenwich haritalarını bu işin kalbi yaptı.

Peki, neden Greenwich?

Kral II. Charles tarafından Kraliyet Rasathanesi kurulmuştu. Rasathanenin amaçladığı denizcilik için hassas haritalar oluşturmak ve denizcilerin uzunluk hesaplamalarını kolaylaştırmaktı. O devirde tabii ki okyanuslarda kaybolmamak için en çok önemli şey, vakti doğru şekilde bilmekti.

Rasathanede geliştirilen “Greenwich Mean Time” (GMT) ise denizcilerin itimatla sefer yapmasını sağladı. Bir nevi dünyanın ilk “evrensel saati” burada doğdu.

Tüm dünyada kullanımı tabii ki biraz zaman aldı.

Sanayi ihtilaliyle trenler ve telgraf sistemleri gelişse de kaosun sürat kesmesiolmadı. Greenwich saati önce İngiltere genelinde yaygınlaştı.

Ancak Türkiye, Rusya, Portekiz ve Hollanda’nın global zaman dilimi standardına geçmesi 20 yıldan fazla sürdü. Fransa ise kendi astronomik mirasıyla gurur duyuyordu ve 1911’e kadar Paris Gözlemevi’ni kullanmaya devam etti.

1972’de ise GMT’den UTC’ye geçildi.

Greenwich Ortalama Saati (GMT), 1972’de yerini Eşgüdümlü Kozmik Zaman’a (UTC) bıraktı.

UTC için referans noktası 0 derece boylam olarak kalıyor lakin GPS gibi teknolojik gelişmeler sayesinde 0 derece boylam için daha kesin bir pozisyon belli oldu ve 1984’te kabul edildi.

Bugün aslında bilimsel ölçümler de GPS kullanılarak yapılıyor ve Greenwich’in özgün konumu kullanılmıyorbu yanlışın tesiri hayli az.

Gerçek Başlangıç Meridyeni yalnızca 102 metre doğuda.

Yeni pozisyon, daha doğru ve artık kullanılan bir çizgi lakin o periyottaki bilim insanlarının, sınırlı araçlarla çalışmalarını unutmamak gerek.

İki çizginin de birbirinden yalnızca 102 metre uzaklıkta olması aslında onların sıkı çalışmalarının çok hoş bir delili. Eski çizgi hem tarihi hem de bilimsel olsa da yenisi de Dünya’nın karasal, okyanus ve atmosfer sistemde giderek daha doğru bir navigasyon olarak alınıyor.

Ama bu tekrar de eski çizgiyi göz arkası edeceğimiz manasına gelmiyor. Sonuçta yüzyıllardır bilinen ve kabul edilmiş bir gerçek de var.

Bunları da inceleyebilirsiniz: