Türkmenistan’daki “Cehenneme Açılan Kapı” kapanmaya başladı

Türkmenistan’ın Karakum Çölü’nde bulunan ve halk arasında “Cehenneme Açılan Kapı” olarak anılan Darvaza Krateri, yaklaşık 50 yıldır aralıksız yanıyor. Ancak son gelişmeler, bu çarpıcı manzaranın artık son demlerini yaşadığını gösteriyor.

Kraterin ortaya çıkışı, 1971 yılında Sovyet döneminde yürütülen doğal gaz arama çalışmaları sırasında yaşandı. Sondaj sırasında yer altındaki bir gaz cebine denk gelen ekip, açığa çıkan metanı kontrol altına almak için ateşe verdi. Alevlerin birkaç gün içinde söneceği düşünülüyordu. Ancak işler beklendiği gibi gitmedi. O günden bu yana krater yanmaya devam ediyor.

Yıllar içinde bölge, hem ilginç bir jeolojik olayın merkezi hem de turistlerin uğrak noktalarından biri haline geldi. Genişliği 70 metreyi bulan bu çukur, gece saatlerinde çevresini aydınlatan parıltısıyla dikkat çekiyor.

Gaz akışı zayıflıyor

Türkmenistan devlet enerji şirketi Türkmengaz’ın yöneticisi Irina Luryeva’ya göre, kraterin günümüzdeki durumu geçmişe kıyasla oldukça farklı. Bir zamanlar kilometrelerce uzaktan bile görülebilen alevler artık yalnızca kraterin yakınına gelenler tarafından fark edilebiliyor. Gaz akışının belirgin şekilde azaldığı ve alevlerin boyutunun neredeyse üçte bir oranında küçüldüğü belirtiliyor.

Kraterin oluşumuna dair resmi bir kayıt bulunmasa da, yaygın görüş, sondaj sırasında yerin çökmesiyle açılan boşluktan gazın yüzeye sızmaya başlaması ve bunun ardından kraterin ateşe verilmesi yönünde. O dönem alınan bu kararın, zehirli gazların çevreye yayılmasını önlemeyi amaçladığı düşünülüyor. Ancak sönmesi beklenen ateş, onlarca yıl boyunca varlığını sürdürdü.

Türkmenistan, dünya çapında en büyük doğal gaz rezervlerine sahip ülkelerden biri. Bu rezervlerin büyük bölümü Karakum Çölü’nün altında yer alıyor. Kraterin de bu yer altı kaynaklarından biriyle bağlantılı olduğu tahmin ediliyor. Ancak şu anda gaz akışı o kadar azalmış durumda ki, kraterin sonsuza kadar yanacağı düşüncesi artık geçerliliğini yitiriyor.

Siyasi simgeden enerji projesine

Yıllar içinde ülkenin sembollerinden biri haline gelen krater, devlet başkanlarının da ilgisini çekti. 2019 yılında, dönemin lideri Gurbanguly Berdimuhamedov, krater çevresinde araç sürdüğü bir video ile kraterin halen aktif olduğunu göstermek istemişti. 2022 yılında ise kraterin söndürülmesini amaçlayan bir proje başlatıldı. Amaç, yüzeye sızan gazı yakmak yerine toplayarak hem çevreye salımını önlemek hem de enerji üretiminde kullanmaktı.

Bu kapsamda bölgeye yeni kuyular açıldı, eski gaz pompaları devreye alındı. Bu müdahalelerin ardından kraterdeki yanma gözle görülür şekilde azaldı.

Kraterdeki yangın, sızan gazın bir kısmını yakarak etkisini sınırlasa da, büyük oranda atmosfere karışmasını engellemiyor. Fazla gazın toplanarak başka alanlarda değerlendirilmesi, Türkmenistan’ın doğal kaynaklarını daha verimli kullanmasının yanı sıra çevresel etkileri azaltma açısından da önemli bir adım olabilir.