Bir vakitler işe yarasa da artık bir işlevi olmayan, üçüncü bir göz kapağının kalıntılarının hala gözünüzün içinde olduğunu biliyor musunuz?
Kendinize aynada bakarken, gözlerinizin iç köşelerinde daha pembe bir şeyler olduğunu fark edebilirsiniz. Kenardaki daha büyük kısım, gözlerimizin hoş ve nemli kalması için çok çok önemli olan bezleri koruyan bir yapı olan lakrimal karunküldür.yanında plica semilunaris ismi verilen ince bir şerit vardır ve bunun, bir vakitler üçüncü bir göz kapağı olduğunu öğrenmek sizi şaşırtabilir.
Bu şerit, daha doğru bir şekilde “üçüncü göz kapağının kalıntıları” olarak tanımlanabilir. Artık işe yaramayan bu kalıntılar, artık orjinal maksatlarına hizmet etmeyen bir organizmada bulunabilen kalıntı yapılar kategorisine giriyor. Kısa bir süre önce, dünyanın en ender balinasında kalıntı dişler keşfedildi ve deniz memelilerindeki kalıntı pelvik kemiklerinin ilk düşünülenden daha fonksiyonel olabileceklerini de bir müddettir biliyoruz. Lakin hayvanlar aleminde çok sayıda kalıntı yapıyla karşılaşmak mümkün. Elbette, insanlar olarak biz de hayvanlar aleminde yer alıyoruz ve bizim bedenlerimizde da artık bir fonksiyonunu kaybettiği düşünülen birtakım kalıntı yapılar bulunuyor. Wikimedia Commons
Göz kırpma zarı ya da üçüncü göz kapağı, günümüzde hala hayatta olan birçok hayvan kümesinde bulunabilir. Örneğin ev kedilerinin gözlerinde yatay olarak uzanan garip bir doku sinemasının olduğunu fark edebilirsiniz. Bu üçüncü göz kapağı kuşlarda çok besbellidir ve gözlerine giren her türlü kiri süpürmek için tesirli bir şekilde bir ön cam sileceği benzeri davranır. Ayrıyeten gözlerinin nemli kalmasına yardımcı olur ve bilhassa gökyüzünde uçtukları sırada bunun hayli yararlı olduğunu tahmin edebilirsiniz.
Tam gelişmiş göz kırpma zarlarına sahip hayvanların arasında balıklar, amfibiler, sürüngenler, kuşlar ve memeliler bulunur. Lakin bu zarlar primatlarda çok daha ender görülür. Bilhassa tozlu bir ortamdan geçerken gözlerimizi temizlemeye yardımcı olacak bir biyolojik cam sileceğinin avantajlı olacağını hayal edebilsek de, evrimimizin bir noktasında bu göz kırpma zarları fonksiyonlarını yitirdi.
Artık, plica semilunaris (yarım ay kıvrımı olarak da bilinir) ve bağlantılı kasları işe yaramıyor ve işlevsiz olarak kabul ediliyor. Öbür bir deyişle, bu optik kalıntılar (genel olarak) bizim için herhangi bir sorun yaratmıyorlar ve bu yüzden günlük insan hayatına hiçbir katkıda bulunmamalarına karşın ortadan kalkmıyor.
Yine de, üçüncü göz kapaklarının yarattığı meselelerle ilgili ender vaka raporları da bulunuyor. Örneğin 2017 tarihli bir makalede, 9 yaşında bir kız çocuğunun üçüncü göz kapağının kolay bir ameliyatla alınması gerektiğinden bahsediliyor.