Her Şey ‘Büyük Oyunun’ Bir Modülü: Sosyal Medya Şirketleri Algılarımızı Yönlendirmekte Nasıl Bu Kadar Başarılı?

Aslında bu soruların yanıtı, sosyal medya şirketlerinin algılarımızı yönlendirmekte ne kadar başarılı olduğunu gösteriyor. Algoritmalar, bilgi tahlili ve psikolojinin gücünü birleştirerek biz farkında olmadan niyetlerimizi, tercihlerimizi ve hatta hislerimizi şekillendiriyorlar.

Gelin, bu büyülü ve biraz da ürkütücü dünyanın nasıl işlediğine birlikte bakalım.

Algoritmalar: Her şeyi bilen sihirbazlar

Sosyal medya platformlarının en büyük silahı, algoritmaları. Bu algoritmalar, her bir kullanıcının davranışlarını tahlil ederek şahsileştirilmiş bir tecrübe sunmayı hedefliyor.

Instagram’da birkaç kedi görüntüsü beğendiyseniz algoritma sizin bir “kedisever” olduğunuzu varsayıyor ve karşınıza daha fazla kedi içeriği çıkarıyor. Peki bu nasıl oluyor?

Algoritmalar; beğenilerinizi, yorumlarınızı, paylaşımlarınızı ve hatta bir gönderide ne kadar vakit geçirdiğinizi takip ediyor. Bu bilgileri tahlil ederek sizin ilginizi çekeceğini düşündüğü içerikleri ön plana çıkarıyor. Yani aslında gördüğünüz her şey rastgele değil, tamamen size özel bir seçim.

Ancak bu durum, bir “filtre balonu” yaratıyor. Yalnızca sizin ilgi alanlarınıza uygun içerikler görüyorsunuz ve bu da dünya görüşünüzü daraltabiliyor.

Örneğin, daima olarak muhakkak bir siyasi görüşe ait içerikler görüyorsanız zamanla diğer bakış açılarını göz arkası etmeye başlayabilirsiniz. Algoritmalar, farkında olmadan sizi bir “yankı odasına” hapsediyor.

Veri tahlili: Her tıklamanızın bir manası var.

Sosyal medya şirketleri; her bir tıklamanızı, kaydırmanızı ve beğeninizi kaydediyor. Bu devasa bilgi yığınları, data tahlili teknikleriyle işlenerek sizin hakkınızda detaylı bir profil oluşturuluyor.

Instagram’da bir eseri beğendikten bir süre sonra karşınıza aynı ürünlerin reklamının çıkması bu sebepten. Tesadüf değil, data tahlilinin bir sonucu.

Veri tahlili, yalnızca neyi beğendiğinizi değil, ne zaman etkin olduğunuzu, hangi duygusal durumda olduğunuzu ve hatta kimlerle etkileşimde bulunduğunuzu da takip ediyor.

Akşam saatlerinde daha duygusal içerikler tüketiyorsanız algoritma bu bilgiyi kullanarak size o saatlerde daha fazla duygusal içerik sunabiliyor.

Bu da sizin platformda daha fazla vakit geçirmenizi sağlıyor zira sosyal medya şirketleri için çok önemli olan sizin ekran başında geçirdiğiniz süre. Ne kadar çok zaman harcarsanız, o kadar çok reklam görüyor ve platformun gelirine katkıda bulunuyorsunuz.

Psikoloji: Zaaflarımızın farkındalar.

Sosyal medya şirketleri, insan psikolojisini çok iyi biliyor. Bilhassa, beynimizin ödül mekanizmasını nasıl harekete geçireceklerini keşfetmiş durumdalar.

Bir gönderiyi beğendiğinizde ya da bir görüntüyü izlediğinizde beyniniz dopamin ismi verilen bir hormon salgılıyor. Bu hormon, sizi mutlu hissettiriyor ve bu davranışı tekrarlamaya teşvik ediyor. Sosyal medya, bu mekanizmayı daima olarak tetikleyerek bağımlılık yaratıyor.

Ayrıca “sosyal onay” muhtaçlığımızı da kullanıyorlar. Bir gönderiye ne kadar çok beğeni ve yorum gelirse o gönderinin pahası artıyor ve biz de onu tüketmek istiyoruz. Bu, bizi daima olarak platformda etkin kalmaya itiyor.

Aynı şekilde, “FOMO” (Fear of Missing Out) yani “bir şeyleri kaçırma korkusu” da sosyal medyanın sıkça kullandığı bir ruhsal tesir. Daima olarak aktüel içerikleri takip etme isteği, bizi platforma bağlıyor.

Sonuç: Farkında olmak ilk adım.

Sosyal medya şirketleri; algoritmalar, data tahlili ve psikolojinin gücünü birleştirerek algılarımızı yönlendirmede epeyce başarılılar.

Ancak bu durumun farkında olarak denetimi geri kazanmamız da gerekiyor. Ne tükettiğimizi, ne kadar zaman harcadığımızı ve bu platformların bizi nasıl etkilediğini sorgulayarak daha şuurlu bir kullanıcı olabiliriz.