Mars’a ilk gidenler, insanlar olmayabilir

İnsanlık uzun süredir Mars’a ayak basmayı hayal ediyor. Ancak bu hedefe doğru atılacak ilk adımlar, belki de insan değil, insan yapımı makineler tarafından atılacak. NASA’nın üzerinde çalıştığı yeni senaryolar, Kızıl Gezegen’e yapılacak ilk yolculuklarda yapay zeka ile donatılmış robotların görev alabileceğini gösteriyor.

Gelişmiş yapay zeka sistemlerine sahip makinelerin, Mars koşullarına fiziksel olarak daha dayanıklı oluşları ve kaynak ihtiyacı duymadan çalışabilmeleri, onları bu zorlu görevler için ideal adaylara dönüştürüyor. Ne oksijen, ne su, ne de yiyecek gereksinimi olan bu robotik kaşifler; hem uzay aracını yönetebilir hem de insanlara ev sahipliği yapacak ilk altyapıları inşa edebilir.

NASA’nın “Otonom Sistemler ve Operasyonlar” (Autonomous Systems and Operations) programında geliştirilen teknolojiler, robotların yalnızca uzaktan komutlarla değil, bağımsız şekilde karar vererek hareket edebileceğini şimdiden ortaya koydu. Bu sistemler, iletişim gecikmelerinden etkilenmeden çalışabiliyor ve mürettebata doğrudan destek sunabiliyor.

Uzay görevlerinin en zorlu yanlarından biri, astronotların hem fiziksel hem de psikolojik sınırlarını zorlayan uzun süreli seyahatler. Radyasyona maruz kalma, kaynak eksikliği, acil tıbbi müdahale imkanının olmaması gibi riskler, insanlı görevleri oldukça karmaşık hale getiriyor. Oysa yapay zeka destekli makineler, bu tehlikelerden etkilenmeden görevlerine devam edebilir.

Silikon kaşifler altyapıyı hazırlayabilir

Mars’a gitmesi planlanan bu yeni nesil robotlar, bugüne kadar gönderilen uzaktan kumandalı keşif araçlarından çok daha yetenekli olacak. İletişimdeki gecikmeye rağmen gerçek zamanlı kararlar verebilecek ve insanlar için tehlikeli olabilecek ortamlarda bağımsız hareket edebilecek kapasiteye sahip olacaklar.

Bu robotlar, insanlar yola çıkmadan önce Mars yüzeyinde barınaklar kurabilir, enerji üretim sistemleri kurabilir, hatta yeraltı su kaynaklarını araştırarak gelecekteki görevler için veri toplayabilir. Kısacası, insanlar için elverişli bir ortam oluşturmanın temel adımlarını atabilirler.

Bu yaklaşım, yalnızca teknolojik değil, aynı zamanda felsefi bir tartışmayı da beraberinde getiriyor: Eğer Mars’a ilk ulaşanlar robotlar olursa, bu insanlığın uzay keşfi hayaliyle nasıl örtüşecek?

Uzay araştırmalarında öncü çalışmalarıyla tanınan SETI Enstitüsü ve Mars Enstitüsü’nden gezegen bilimci Pascal Lee’ye göre, bu durum insanın keşif sürecinin dışında kalacağı anlamına gelmiyor. Temmuz 2025’te düzenlenen “Space Robotic Workshop” etkinliğinde yaptığı konuşmada Lee, Mars’ın kolonileştirilmesinin birkaç yıl değil, birkaç yüzyıl sürebileceğini ve makinelerin bu uzun sürecin öncüleri ve koruyucuları olacağını ifade etti.

NASA hazırlıklara çoktan başladı

NASA’nın mevcut çalışmaları da bu senaryoya hazırlanıldığını gösteriyor. İnsansı robot prototipi Valkyrie, bu vizyon doğrultusunda geliştiriliyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görev yapan yapay zeka destekli Astrobee adlı yardımcı sistemler ise robotların insanlarla birlikte çalışabileceğini kanıtlayan örneklerden biri.

Mars’a insan gönderme hedefi halen masada. Ancak görünüşe göre, bu hedefe ulaşmak için atılacak ilk adımlar, bizden önce yola çıkacak makineler tarafından hazırlanacak. Mars’a ayak basacak insanlar için yaşanabilir koşullar oluşturmak, bu robotik kaşiflerin en önemli görevi olabilir.