Neden karanlıkta uyumalısınız? İşte yapay ışıkta uyuyanları bekleyen tehlikeler

Geceleri odasındaki tüm ışıkları kapatmakta ve parlayan elektronik cihazları örtmekte ısrar eden o sinir bozucu arkadaşınız, aslında haklı olabilir. Yeni bir araştırma, gece maruz kalınan yapay ışık ile olumsuz sağlık etkileri arasındaki köklü teoriyi bilimsel olarak destekliyor.

Yakın zamanda Amerikan Kalp Derneği’nin Bilimsel Oturumları 2025’te sunulması beklenen öncü bir analiz, uyurken karanlık olmasının genel sağlığımızda çok önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor. Sonuçlar, “yapay gece ışığı kirliliği” olarak da bilinen daha fazla yapay ışığa maruz kalmayı; beyindeki daha yüksek stres sinyalleri, iltihaplanmış kan damarları ve farklı kalp sorunlarını kapsayan geniş bir terim olan kalp hastalığı riskinin artmasıyla doğrudan ilişkilendiriyor.

Massachusetts General Hastanesi’nde kardiyak PET/BT görüntüleme denemeleri başkanı ve yayımlanmamış çalışmanın kıdemli yazarı olan Shady Abohashem, hava ve gürültü kirliliği gibi çevresel faktörlerin stres yoluyla sinirlerimizi ve kan damarlarımızı etkileyerek kalp hastalığına yol açabildiğini bildiklerini söyledi. Abohashem, “Işık kirliliği çok yaygın, ancak kalbi nasıl etkilediği hakkında pek bir şey bilmiyorduk” diye ekledi.

Gözlemsel çalışma için Abohashem ve meslektaşları, 2005 – 2008 yılları arasında Massachusetts General Hastanesi’nde aynı kombine Pozitron Emisyon Tomografisi/Bilgisayarlı Tomografi (PET/CT) taramasından geçmiş 466 yetişkinin sağlık verilerini inceledi. Bu taramalar, beyindeki stres sinyallerini ve arter iltihabının kanıtlarını saptamak için kullanılıyordu. Araştırmacılar ayrıca, 2016 Yeni Dünya Yapay Gece Gökyüzü Parlaklık Atlası verilerini kullanarak yetişkinlerin evlerindeki yapay gece parlaklığına maruz kalma durumlarını da araştırdı.

Sonuçta, gece yapay ışığa daha fazla maruz kalan kişilerin, daha yüksek beyin stres aktivitesine, kan damarlarında iltihaplanmaya sahip olduğunu, kalp hastalığı geliştirme olasılığının daha yüksek olduğunu güçlü kanıtlarla ispatladı. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, önemli trafik gürültüsü veya düşük mahalle geliri gibi ek stres faktörlerinin olduğu bölgelerde yaşayan katılımcılarda kalp sorunları riski daha da artmıştı. 2018’in sonuna gelindiğinde, yetişkinlerin yüzde 17’si ciddi kalp sorunları yaşamıştı.

Dr. Abohashem, “Gece ışığı ve kalp hastalığı arasında neredeyse doğrusal bir ilişki bulduk; gece ışığına maruziyet ne kadar fazlaysa, risk o kadar yüksek” diyor. Hatta gece ışığına maruziyetteki mütevazı artışlar bile daha yüksek beyin ve arter stresiyle ilişkilendirilmiş durumda. Bu korelasyon, araştırmacılar bilinen kalp risk faktörleri ve diğer sosyo-çevresel stresleri ayarladıktan sonra bile devam etti.

Abohashem, “Beyin stresi algıladığında, bağışıklık tepkisini tetikleyebilecek ve kan damarlarını iltihaplandırabilecek sinyalleri harekete geçirir. Zamanla bu süreç, damarların sertleşmesine katkıda bulunabilir ve kalp krizi ile felç riskini artırabilir” diye ekledi.

Peki, bu konuda ne yapabiliriz?

Abohashem’e göre, şehirler gereksiz dış aydınlatmayı azaltabilir ve bireyler yatmadan önce iç mekandaki gece ışığını azaltabilir. Bu, uyku öncesinde telefon veya tablet gibi ekranlardan uzak durmak anlamına da geliyor.

Çalışmaya dahil olmayan ve Pennsylvania Eyalet Üniversitesi Tıp Fakültesi davranışsal uyku tıbbı direktörü olan Julio Fernandez-Mendoza, “Geceleri yapay ışığa aşırı maruz kalmanın sağlığa zarar verebileceğini, özellikle de kalp hastalığı riskini artırabileceğini biliyoruz. Ancak bu zararın nasıl oluştuğunu bilmiyorduk” dedi ve ekledi: “Bu çalışma, olası nedenlerden birini, yani beynimizin strese nasıl tepki verdiğini araştırdı. Bu tepki, geceleri yapay ışık ile kalp hastalığı arasındaki bağlantıda büyük rol oynuyor gibi görünüyor.”

Tabii ki çalışmanın bazı sınırlamaları da bulunuyor; örneğin, katılımcılar tek bir hastane sisteminden geldiği için grup çeşitlilikten yoksun ve sonuçlar daha geniş bir popülasyonu yansıtmayabilir. Ayrıca gözlemsel bir çalışma olması nedeniyle, ilişkilerin nedensel olduğunu kanıtlayamaz.

Dr. Abohashem, “Bu çalışmayı daha büyük, daha çeşitli popülasyonlarda genişletmek, gece ışığını azaltan müdahaleleri test etmek ve ışık maruziyetinin azaltılmasının kalp sağlığını nasıl iyileştirebileceğini keşfetmek istiyoruz” diyerek gelecekteki hedeflerini özetledi.