Neredeyse 11 yıl önce fırlatılan ve galaksinin haritasını çıkaran ihtilal niteliğindeki Gaia görevi, kendinden beklenenin çok daha fazlasını verdikten sonra kepenkleri indiriyor.
Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Gaia görevi, dönmesini ve gökyüzünü tarayabilmesini sağlayan soğuk gaz yakıtını neredeyse tamamen tüketmiş olması nedeniyle bugün, bilimsel operasyonlarını nominal olarak sonlandıracak.
Gaia, öncelikli olarak bir haritalama misyonuydu. Bu misyonun maksadı, galaksimizin en büyük, en detaylı üç boyutlu haritasını oluşturmak, 1 milyardan fazla yıldızın pozisyonunu, hareketini, sıcaklığını ve bileşimini kataloglamaktı. Gökbilimcilerin sadece Samanyolu’nun bugün nasıl göründüğünü anlamalarını değil, benzeyenzamanda geçmişini de anlamalarını sağladı.
2013’te fırlatılan Gaia, başlangıçta beş yıllık bir misyondu lakin başarısı nedeniyle çalışma mühleti birkaç kere uzatıldı. Birçok başarısı arasında yıldız gruplarının hareketini izlemek, eski galaktik çarpışmaları ortaya çıkarmak, asteroitlerin etrafında potansiyel olarak yüzlerce uydu keşfetmek, Dünya’ya en yakın iki kara deliği bulmak (hatta yeni bir kara delik sınıfı bile bulmuş olabilir) ve Samanyolu’nun eski kalbini bulmak yer alıyor.
Ayrıca bu uzay teleskobu, galaksimizin dışındaki uzayı da inceledi. Gaia’dan gelen bilgiler, Samanyolu’nun uydularından biri olan Küçük Macellan Bulutu’nun bir değil iki galaksi olabileceğini gösterdi. Hatta görmek için tasarlanmadığı pek çok şeyi de görerek, gökbilimcilerin bir bütün olarak yıldız kümelerini ve hatta en uzak kuasarlardan kimilerini incelemesine fırsat tanıdı.
Galaktik harita oluşturucu, galaksiler, geçmişleri ve etrafları hakkındaki anlayışımızı değiştirdi ve hatta Güneş Sistemi’ne dair yeni bakış açıları sağladı. Lakin, Gaia’nın görevi 10,5 yıllık müşahedelerin akabinde sona ermiş olsa da, bu misyonun elde ettiği dataları de beraberinde karanlığa götürmeyecek.
ESA’da Gaia Süreci bilimcisi Dr. Johannes Sahlmann, yaptığı açıklamada “Gaia tarafından toplanan dataların şimdiye kadar sadece küçük bir kısmı yayımlandığı ve bundan ötürü bilimsel olarak araştırıldığı için Gaia’nın mirasının tam büyüklüğünü kavramak şimdi imkansız” dedi ve devam etti: “Ancak Gaia uzay aracının son 11 yıldır gerçekleştirdiği başarılı operasyonların, muazzam ve uzun vadeli bilimsel pahaya sahip gibi görülmemiş bir data setini garanti altına almamızı sağladığı açıktır.”
2026’da yayınlanacak ve 5,5 yıllık müşahedeleri kapsayan Gaia Data Sürümü 4, yeni çığır açıcı bilimsel çalışmaların önünü açabilir. 10,5 yılı kapsayan son data sürümü, on yılın sonunda yayınlanacak. İnanılmaz bir şekilde, Gaia’daki tüm bilgiler açık erişimli, yani herkes tarafından erişebilir bir şekilde sunuluyor ve bu da içindeki kapalı ipuçlarının bulunma ihtimallerini arttırıyor.
Yani Gaia görevi sona ermiş olsa da, 10,5 yıldır topladığı datalar uzun yıllar boyunca incelenmeye devam edecek.