11.000 kilometrelik yolculuğun ürpertici bedeli: Kendi organlarını “yiyorlar”

Kıyı çamur çullukları, rahatlıkla doğanın en dayanıklı havacıları olarak tanımlanabilir. Bu cesur kıyı kuşları, Arktik’teki üreme alanlarından Avustralya ve Yeni Zelanda’daki kışlama bölgelerine doğru inanılmaz bir yolculuğa çıkarlar. Kaydedilen en uzun kesintisiz uçuş rekorunu elinde tutan bu kuşlar, 11.000 kilometreden fazla mesafeyi aralıksız, bir haftadan uzun süre havada kalarak tamamlıyor.

Bu destansı göç o kadar zorlayıcı ki, bazı ürpertici durumlar da söz konusu olabiliyor. Örneğin kuşlar, yolculuğu tamamlayabilmek için kelimenin tam anlamıyla kendi vücutlarının bazı kısımlarını yemek zorunda kalıyor.

Kuzey Yarımküre yazını Kuzey Kutbu’nda geçiren çamur çullukları, bu dönemde bolca beslenir ve ürer. Ancak Eylül ayında soğuklar bastırınca, okyanus boyunca karaya çıkmadan ilerleyecekleri, güneye doğru göçleri başlar. Bu uzun okyanus geçişi için hayatta kalmaları, muazzam yağ rezervlerine bağlıdır.

Kendi kendini yiyen makine: Otofaji ve organ küçültme

1998 yılında yapılan bir bilimsel araştırma, kıyı çamur çulluklarının (Limosa lapponica baueri) bu akıl almaz dayanıklılığının fizyolojik sırlarını ortaya çıkardı. Pasifik Okyanusu üzerinden göçe yeni başlamış olan bu kuşlar incelendiğinde, kuşlar arasında kaydedilen en yüksek oranlardan birine ulaşarak, vücut kütlelerinin yüzde 55’ine kadarının yağdan oluştuğu görüldü.

Araştırmacıları gerçekten şaşırtan diğer özellik ise, kuşların yağ rezervlerini artırırken organlarında gözlemlenen dramatik küçülmeydi. Göçmen kuşların sindirim sistemi organları (karaciğer, böbrek, bağırsaklar ve taşlık) önemli ölçüde küçülmüştü, ancak uçuş için hayati önem taşıyan göğüs kasları ve kalp dokusu sağlamlığını koruyordu.

Görünene göre çamur çullukları, uçuş sırasında ihtiyaç duymayacakları iç organlarının bir kısmını parçalayarak, “ekstra yakıt” olarak yağ depolamak için yer açıyorlar. Bu süreci, Yunancada “kendi kendini yeme” anlamına gelen otofaji adı verilen hücresel bir mekanizmayla gerçekleştirdikleri biliniyor. Otofaji, vücudun hücrelerini ve dokularını geri dönüştürdüğü, genellikle aşırı açlık veya yoğun egzersiz gibi stres anlarında devreye giren hayati bir süreç.

Küçülen organlar yeniden büyüyor

Kıyı çamur çullukları, hayvanlar aleminde kesintisiz göç uçuşunda rekoru elinde tutmaya devam ediyor. En son rekor 2022 yılında kaydedildi: Tek bir kuş, Alaska ve Tazmanya arasında sadece 11 günde 13.560 kilometre uçtu.