Bedenimiz Nasıl Uzun Müddetli Açlıkla Mücadele Edip Hayatta Kalmayı Başarıyor?

İnsan bedeni, binlerce yıldır hayatta kalma mücadelesinde sayısız zorluğa karşı kendini adapte etme yeteneği geliştirdi. Adaptasyon süreçlerinden tahminen de en etkileyici olanı, açlığa karşı verdiği tepki.

Peki, bedenimiz yiyecek kıtlığıyla karşılaştığında nasıl hayatta kalmayı başarıyor? Metabolizmamız, enerji kaynaklarını korumak ve hayati işlevleri sürdürmek için nasıl bir dönüşüm geçiriyor?

Açlığa karşı ilk tepki enerji kaynaklarının yeniden düzenlenmesiyle başlıyor.

Vücudumuz, yiyecek bulamadığımızda ilk olarak enerji kaynaklarını yeniden düzenlemeye başlıyor. Olağanda enerji gereksinimimizin büyük bir kısmı karbonhidratların parçalanmasıyla elde edilen ve hücrelerimizin temel enerji kaynağı olan glikozdan karşılanıyor.

Yemekten birkaç saat sonra beden, enerjiyi olağan şekilde kullanıyor lakin 8 ila 12 saati bir açlık durumunda, glikoz düzeyleri düşmeye başlıyor. Bu noktada beden, şimdi bir kriz moduna girmeyerek glikoz yerine alternatif enerji kaynaklarına yöneliyor.

24 saat sonra ise alternatif enerji kaynakları devreye giriyor.

Bir gün boyunca hiçbir şey yemezsek bedenin glikojen depoları tükenmeye başlıyor ve enerji muhtaçlığını karşılamak için yağ yakımı sürecine giriliyor.

Karaciğer, yağları ketonlara dönüştürerek beyin ve diğer organlar için yeni bir yakıt kaynağı oluşturuyor. Ketonlar, bilhassa uzun vadeli açlıklarda hayatta kalmamızı sağlayan kritik moleküllerden oluyor.

72 saat sonra kaslar muhafaza moduna geçiyor.

Üç gün boyunca yemek yemediğimizde ise metabolizma suratını düşürerek enerji tasarrufu yapmaya başlıyor. Bu sırada da protein kaybını en aza indirmek için kas yıkımını sınırlamaya çalışıyor.

Bunun yerine yağ depolarını daha fazla kullanıyor ve keton üretimini artırıyor. Beyin de olağanda glikoz kullanırken artık büyük ölçüde ketonlarla çalışmaya başlıyor ve bu da açlık sürecinde zihinsel berraklık hissini açıklayabilir.

Bir haftadan sonra da artık hayatta kalma modu devrede.

Eğer bir hafta boyunca yemek yemezsek de tiroid hormonları ve diğer metabolik regülatörler devreye giriyor. Tiroid hormonlarının aktivitesi azalıyor, metabolizma yavaşlıyor. aynı vakitte beden ısısı düşüyor ve fizikî aktivite azalıyor.

Bu devirde yağ depoları ana enerji kaynağı olmaya devam ediyorfakat uzun vadede hayati organların zarar görmemesi için kimi proteinler de enerji üretiminde kullanılmaya başlanıyor.

Uzun periyodik açlıkta beden sonlarını oldukça zorluyor.

Vücudun haftalarca hatta aylarca açlığa dayanabilme kapasitesi, yağ oranına ve genel sağlık durumuna bağlı. Aşırı uzun süren açlık durumlarında tabii ki kas kütlesi önemli şekilde azalmaya başlıyor ve bağışıklık sistemi zayıflıyor, vitamin ve mineral eksiklikleri, organların işlevlerini bozabiliyor.

Bu noktada, beden kendi dokularını enerji kaynağı olarak kullanmaya başlıyor ve kritik eşik aşıldığında organ yetmezliğii önemli sağlık sorunları ortaya çıkabiliyor.

Açlık psikolojimizi nasıl etkiliyor?

“Açken neden sinirliyiz?” sorusu işte tüm bu tesirlerin de sonucu oluyor. Aç kalmak yalnızca fizyolojik değil, ruhsal olarak da bizi etkiliyor.

Uzun periyodik açlık durumunda, beyin kimyasında da değişiklikler meydana geliyor. Bilhassa, serotonin ve dopamin aynıi nörotransmitterlerin düzeyleri düşüyor ve bu da ruh hâlinde değişikliklere, konsantrasyon zorluklarına ve hatta depresif belirtilere neden olabiliyor.

Aynı vakitte açlık durumunda iştah hormonları da değişiyor. Ghrelin ismi verilen hormon, açlık hissini artırırken leptin hormonu ise tokluk hissini sağlıyor.

Açlık sürecinde, ghrelin düzeyleri artıyor ve bu da daima bir açlık hissine neden oluyor. Bu durumu aslında yiyecek bulma konusunda motivasyonu artırmak için evrimsel bir adaptasyon olarak da düşünebiliriz.

Açlık sürecine herkes farklı reaksiyonlar verebilir.

Açlığa dayanma sürelerimiz bir değil ve bunu yaş, cinsiyet, beden yağ oranı, genel sağlık durumu ve daha evvelki beslenme alışkanlıkları benzeri çeşitli faktörler etkiliyor.

Örneğin, yağ oranı yüksek bireyler daha uzun süre açlığa dayanabilirken düşük yağ oranına sahip bireyler daha çabuk enerji krizi yaşayabiliyor.

Sonuç olarak bedenimiz açlık durumunda hayatta kalmak için inanılmaz bir adaptasyon yeteneği sergiliyor. Tekrar de çok uzun saatler ya da günler süren açlık durumunun hem fizyolojimizi hem de psikolojimizi etkilediğini unutmamakta yarar var. Bu yüzden de dengeli beslenme ve kâfi enerji alımıyla bedenin sağlıklı şekilde fonksiyon gördüğünü bilmek gerekiyor.

Açlık hakkında bunları da inceleyebilirsiniz: